کمردرد یکی از شایع‌ترین بیماری‌هاست: 80 درصد ما زمانی در طول عمر به کمردرد دچار می شویم. استراحت، استفاده از مسکن‌ها و چند حرکت ورزشی ساده این درد را برطرف کند.
اما در بسیاری از افراد هم کمردرد بسیار شدید و ناتوان‌کننده می‌شود و بسته به علت به وجود آورنده آن ممکن است جراحی هم یک گزینه درمانی باشد.
اما تصمیم‌گرفتن به انجام جراحی هرگز ساده نیست، و به خصوص در مورد کمردرد کاری مشکل تر است. تحقیقاتی که درمورد تاثیر جراحی برای کمردرد انجام شده‌اند، پرشمار نیستند.
اثربخشی شیوه‌های معمول جراحی مورد پرسش بوده‌اند و شیوه‌های جدید هم هنوز آزمون خود را پس نداده‌اند. تغییرات فیزیکی در ستون فقرات ممکن است باعث بدتر شدن درد در یک فرد و تخفیف آن در دیگری شود.
برخی از پزشکان به جراحی اعتقاد بیشتری دارند و برخی آن را نمی‌پسندند. این اختلاف‌نظر باعث سردرگمی بیماران هم می‌شود.
ستون فقراتمان را بشناسیم
ستون فقرات ما در واقع یک میله قوس‌دار و انعطاف‌پذیر متشکل از 24 مهره (اگر استخوان خاجی در انتهای ستون فقرات را متشکل ازمهره‌های به هم چسبیده در نظر بگیریم 33 مهره).
این مهره‌ها با رباط‌هایی سفت و زرد رنگ در کنار هم نگهداری می‌شوند، و نخاع از سوراخی در میان این مهره‌ها از بالا به پایین کشیده می‌شود.
پنج مهره کمری بزرگترین مهره‌های ستون فقرات هستند، و چنین نیز باید باشد چرا که این مهره‌ها باید بیشترین وزن بدن را در هنگام راست ایستادن تحمل کنند.
اغلب مشکلات کمر از همین بخش تحتانی ستون فقرات که بیشترین وزن را تحمل می‌کند، ناشی می‌شود.
در بین مهره‌ها دیسک‌ها یا صفحاتی قرار دارند که احتمالا شنیده‌اید که ممکن است دچار بیرون‌زدگی شوند. بخش بیرونی این دیسک‌ها از بافت رشته‌ای محکمی (آنولوس فیبروسوس) ساخته شده است که ماده نرم و انعطاف‌پذیری (نوکلئوس پولپوسوس) داخلی را احاطه می‌کند.
دیسک‌های بینمهرهای مانند تشک‌های آبی کوچکی می‌مانند که مهره‌ها را می‌پوشانند و مانع از اصطکاک بین مهره‌ها می‌شوند.
متاسفانه هرچه ما پیرتر می‌شویم، دیسک‌های بین مهره‌ای ما خشک‌تر می‌شوند، به طوری که تا 50سالگی بخش سخت بیرونی دیسک با بخش نرم درونی آن یکی می‌شوند. با افزایش سن دیسک نازک‌تر هم می‌شود، که این امر فشاری اضافی بر مهره‌ها تحمیل می‌کند و باعث می‌شود کمر انعطاف‌ناپذیرتر شود.
سه رده متفاوت کمردرد
اغلب کمردردها را می توان در سه رده عمده قرار داد:
1- پیچ‌خوردگی‌ها و رگ‌به رگ‌شدگی‌ها:
اینها شایع‌ترین علل کمردرد هستند. این درد ناشی از آسیب به رباط‌ها یا عضلات – یا همان "بافت‌های نرم" - اطراف ستون فقرات است.
پیچ خوردگی‌ها ناشی از آسیب به رباط‌ها هستند. رگبهرگ شدگی اصطلاحی کلی است که معمولا به صدمه به عضلات اشاره دارد.
رگ‌به‌رگ‌شدگی یا پیچ‌خوردگی‌ها اگر چندان جدی نباشند، اغلب در طول چند روز یا هفته با استراحت دادن به کمر، مصرف مسکن‌های معمولی و در موارد جدی‌تر با کمی فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کنند.
اما عود کمردرد شایع است. بدون یک برنامه ورزشی منظم که عضلات و رباط‌های پشت را تحت کشش قرار دهد و تقویت کند، حدود 40 درصد بیماران در طول یک سال دوباره درد را تجربه خواهند کرد.
2- فشار بر ریشه اعصاب:
این رده هر عارضه‌ای را شامل می‌شود که ریشه‌های عصبی را که به صورت زوجی از طرفین نخاع منشعب می شوند را تحت فشار قرار می‌دهد. این ریشه‌های عصبی چند سانتی‌متر بعدتر تبدیل به اعصابی می‌شوند که به قسمت‌های مختلف پا می‌روند.
بیرون‌زدگی یا فتق دیسک بینمهرهای ( لغزش یا پاره‌شدگی دیسک) علت اصلی تحت فشار قرارگرفتن ریشه‌های عصبی در اطراف ستون فقرات است. غلاف بیرونی دیسک ضعیف می‌شود و در نتیجه بخش ژلاتینی و نرم درونی امکان پیدا می‌کند که بیرون بزند و برجسته شود.
اگر این بیرون‌زدگی شدید باشد یا قطعه‌ای از دیسک جدا شود، باعث تحریک ریشه عصبی می‌شود.
گاهی این دیسک بر ریشه عصب سیاتیک بزرگ که پشت ران و ساق را عصب‌دهی می‌کند، فشار می‌آورد.
در نتیجه "بیماری سیاتیکا" بوجود می‌آید- درد و بیحسی که به سرین و ران و گاهی تا پنجه پا تیر می‌کشد. سیاتیکا ممکن است تظاهری گیج‌کننده داشته باشد، چرا که گاهی درد باسن و ران مبتلا نمی‌کند و صرفا در زانو ظاهر می‌شود.
3-استنوز یا به‌تنگ‌افتادن نخاع:
استنوز نخاعی یک نشانگان دیگر ناشی از فشار بر روی ریشه‌های عصبی است. طناب نخاعی و ریشه‌های عصبی از شکاف‌هایی درون مهره‌ها عبور می‌کنند که جای اضافی چندانی ندارند.
استنوز نخاع هنگامی رخ می‌دهد که خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها) و سایر بافت‌ها این شکاف‌ها را باریک می‌کنند، بنابراین بافت عصبی تخت فشار قرا رمی‌‌گیرد و تحریک می‌شود.
علائمی که بروز می‌کند شامل درد، گرفتگی و ضعف عضلات پا است که هنگام ایستادن یا راه‌رفتن بدتر می‌شود. علائم این عارضه نیز مانند سیاتیکا ممکن است تنها در پا ظهور کند و منشاء کمری خود را نشان ندهد.
کمر درد ممکن است عارضه‌ای مربوط به تحلیل‌رفتگی همراه افزایش سن باشد. مهره‌ها در سالمندی شکننده و ضعیف می‌شوند و حتی بدون سقوط یا نوعی از ضربه ممکن است آسیب ببینند. به علاوه مفاصل میان رویه‌های مهره‌ها که آنها را به یکدیگر جفت می کند با افزایش سن، دچار آرتروزمی‌شود. در نتیجه این تغییرات، با تحت فشار قرار دادن ریشه‌های عصبی کمر درد بوجود می‌آید.
چه کار باید کرد؟
لازم نیست شما برای رگبهرگ شدگی یا پیچ‌خوردگی تحت عمل جراحی قرار بگیرید.
استراحت مفید است، اما استراحت در بستر بیش از یکی دو روز نتیجه معکوس دارد: استراحت مطلق طولانی‌مدت شما و ستون فقرات‌تان را به سرعت از حالت تناسب خارج می‌کند.
بازگشت به فعالیت‌های طبیعی در کمترین زمان ممکن بهترین دارو برای رگ‌به‌رگ‌شدگی کمر است.
در مورد گیر افتادن ریشه‌های عصبی جراحی انجام می‌شود. اگر دچار بیرون‌زدگی دیسک بینمهرهای شده باشید، بخشی را که روی عصب فشار می‌آورد را می‌توان برداشت. این عمل را که به آن "دیسککتومی" می‌گویند یکی از شایع‌ترین اعمال جراحی برای درمان مشکلات کمر است.
گرچه عوارض این عمل کم است اما انجام ان مورد اختلاف بوده است، زیرا علائم اغلب افراد بدون این عمل هم بهتر می‌شود.
مواردی که باید فورا کمک پزشکی خواست
اگر همراه با کمردرد، دچار ضعف عضلات پا شده باشید، در ادرار کردن یا اجابت مزاج دچار مشکل شده‌اید، یا در اطراف مقعد و نواحی تناسلی دچار بیحسی هستید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
این علائم بیانگر آن است بر بخش "دم اسبی" نخاع - دسته‌ای از اعصاب که از بخش انتهایی نخاع منشعب می‌شود و شباهت ظاهری به دم اسب دارد- فشار وارد می‌آید.
هر گونه احتمالی در مورد تحت فشار قرار گرفتن این بخش نخاع را باید جدی گرفت. این عارضه نیاز به ارزیابی پزشکی و جراحی فوری احتمالی دارد تا از آسیب دائمی نخاع جلوگیری شود.
کمردردی که به طور ناگهانی بروز می‌کند نیز به توجه فوری نیاز دارد. کمردرد ناگهانی ممکن است اولین علامت بسیاری از سرطان‌ها باشد. اگر از داروی ضدانعقاد مانند وارفارین (کومادین) استفاده می‌کنید، یک کمردرد ناگهانی ممکن است علامت خونریزی داخلی نزدیک ستون فقرات باشد.
تب و لرز به همراه کمردرد یک وضعیت هشداردهنده دیگر است: ممکن است این علامت یک عفونت باکتریایی نزدیک ستون مهره‌ها باشد.
استنوز نخاعی را هم می‌توان با برداشتن خارهای استخوانی یا بخش‌هایی از مهره (تیغه مهره یا بخش‌هایی از مفاصل رویه مهره) که بر روی اعصاب فشار می‌آورند درمان کرد.
بررسی‌ها بیانگر نتایج خوب این شیوه درمانی بوده است و درد باقیمانده را هم می‌توان با دارو کنترل کرد.
کمردرد ناشی از بیماری‌های تحلیل‌رفتگی در سالمندی را می‌توان با عمل اتصال دادن مهره‌های مجاور برای ایجاد پایداری بیشتر درمان کرد. اما اخیرا پزشکان در مورد انجام بیش از حد عمل‌های اتصال مهره‌ها ابراز تردید کرده و برخی پژوهش‌ها هم اینکه میزان تاثیر این عمل را مورد پرسش قرار داده‌اند.
به جز در موارد اورژانس، به عنوان یک قاعده سرانگشتی در کمردردهای معمول بهتر است دست کم شش هفته جراحی را به تاخیر بیندازید. در بسیاری موارد در طی این مدت باعث می‌شود کمردرد خود به خود بهبود پیدا کند.
